Zawadzka: Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał

Na pytanie, czy lepiej/fajniej jest być dziewczynką, czy chłopcem, wiele dziewczynek odpowiada, że chłopcem fajniej. Nie znam żadnego chłopca – niezależnie od wieku, a z wieloma rozmawiałam – który powiedziałby, że dziewczyny mają lepiej.

Chłopcom wolno więcej, uczą się – a może wręcz uczymy ich – tego od małego. Matka syna wie po prostu, że on może więcej płakać, gorzej spać, że częściej niż dziewczynka bałagani i niszczy zabawki. Chłopcu uchodzą beknięcie przy obiedzie i rozerwana kieszeń. Chłopak to chłopak. Później i mniej mówi, nie umie – jak dziewczynka – okazywać emocji. Mniej się od niego wymaga. Choćby pod względem dbania o siebie i własne otoczenie. Z prac domowych chłopiec najczęściej potrafi tylko wynieść śmieci lub wyprowadzić psa.

Chłopcom zwykle pobłażamy, dziewczynki temperujemy. Bycie dziewczynką często jest dla dzieci pozbawione dobrych stron. Od dziewczynek zdecydowanie częściej oczekujemy subtelności, ustępliwości i cierpliwości. Od chłopców, by byli „męscy”, czyli zaradni, aktywni i przebojowi. Dziewczynka częściej usłyszy komplement: „jaka jesteś ładna” niż „jaka jesteś mądra i silna”. A przecież jest tak samo mądra jak chłopiec. Dziewczynka może być także silniejsza. Czemu więc nie słyszy tego tak samo często? Wrażliwy chłopiec usłyszy za to, że zachowuje się „jak baba”.

Powiecie, że generalizuję i stereotypizuję. Być może, a jednak nie do końca. Gdy czytamy o trzydziesto-czterdziestoletnich „gniazdownikach”, młodych mężczyznach na garnuszku u mamusi, to oczy otwierają się nam ze zdziwienia. Powinno się – a może nawet trzeba – to zmienić, od początku wychowując dzieci tak samo. Stawiając przed nimi takie same wymagania.

Rodzice muszą wiedzieć, że ich postępowanie kształtuje określone zachowania ich dzieci – „modeluje” je na dalsze życie. Uczą dziecko relacji z rówieśnikami i ludźmi w ogóle. Określają stosunek do własnej i cudzej płci. Wpajają szacunek i zrozumienie dla innych lub je tłumią. Wychowują w duchu równości i partnerstwa bądź wdrukowują lęki i stereotypy.

Warto przyjrzeć się swojemu domowi, własnym poglądom. Warto czytać i szukać odpowiedzi na pojawiające się pytania. Nie bać się rozwiewać zadawnionych lęków. Mam nadzieję, że jest oczywiste dla wszystkich czytających ten tekst, iż mówiąc o równości, nie postuluje się zrównania płci do jednej.

Powstają zalążki programów, u źródeł których leży, trafne niestety, przekonanie, że „równe traktowanie, szacunek dla równości ludzi, w tym dla równości płci, bynajmniej nie jest (jeszcze!) normą w naszym społeczeństwie”[1].

Wszyscy wiemy, że istnieją stereotypy. Trzeba więc wyjaśniać dorosłym mającym wpływ na wychowanie młodych ludzi, „jak unikać stereotypów płciowych, jakie przekazy wzmacniać, a jakie osłabiać, na co zwrócić uwagę dzieci, jak dostosować gry, zabawy i ćwiczenia tak, by nie utrwalać płciowych stereotypów”[2]. Należy dzieciom już w przedszkolu pokazywać, że fajnie jest być chłopcem i fajnie być dziewczynką. Najlepiej zaś być po prostu SOBĄ.

W rozmowach z najmłodszymi warto zwracać uwagę na to, by dziewczynki umiały powiedzieć, jakie zalety ma bycie dziewczynką, a potem kobietą. Potrafiły określić swoje mocne strony. I mają to wiedzieć także mali chłopcy, którzy kiedyś będą mężczyznami – partnerami tych kobiet. Dzieci muszą zrozumieć, że nie są lepsze ze względu na płeć, lecz właśnie równe.

Stereotypizacja w tym zakresie – już w przedszkolu – prowadzi do zaniżania aspiracji dziewczynek, niedoszacowania przez nie swoich możliwości poznawczych oraz uznania, że w życiu wystarcza być jedynie ładną. Z kolei chłopcy nabierają przekonania, że więcej im wolno, poczucia, że są mądrzejsi i mało emocjonalni oraz że siła fizyczna jest najważniejsza.

W 1981 roku Rhoda Unger zrobiła ciekawe badania. Obserwowała „chłopięcą” i „dziewczęcą” przestrzeń przedszkola. Dla chłopców były klocki, a dla dziewczynek minidomek. Podczas swobodnej zabawy chłopcy bawili się więc klockami przez 25% czasu, a dziewczynki jedynie przez 2% czasu, natomiast zabawa w dom zajmowała dziewczynkom 10%, a chłopcom zaledwie 2% czasu. Gdy połączono przestrzenie, czyniąc je wspólnymi i niejako neutralnymi płciowo, to o 8% wzrósł czas zabawy chłopców w dom, a o 9% czas zabawy dziewczynek klockami.

Wprowadzajmy już w przedszkolach mądre zasady i programy minimalizujące wpływ stereotypów płciowych po to, by Ala mogła być kiedyś pilotką myśliwca, a Jaś nauczycielem w przedszkolu. Najpierw jednak my, dorośli, musimy dostrzec istnienie stereotypów i zdać sobie sprawę z ich szkodliwości.

Dorota Zawadzka, psycholożka rozwojowa



[1]     Dzierzgowska A., Piotrowska J., Rutkowska E., Równościowe przedszkole – Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć, http://www.bezuprzedzen.org/doc/rownosciowe_przedszkole_program.pdf.

[2]     Tamże.

image description

design & theme: www.bazingadesigns.com