Wątki lesbijskie w filmach reżyserowanych przez kobiety [162 pozycje filmowe]
Klaudia Ewelkana
Korekta: Grzegorz Stompor
Udostępnienie listy, w której próbowałam uchwycić filmy, które wyszły spod ręki reżyserek, ma na celu przyczynić się do ewentualnego zainteresowania tą tematyką kogoś, kto pokusi się o szerszy artykuł w przyszłości, w celu, przykładowo, dokonania analiz porównawczych z produkcjami mężczyzn, czy też wyciągnięcia jakichkolwiek konkluzji wynikających z ocen filmów.
Lisa Cholodenko – Hight Art (Sztuka wysublimowanej fotografii)
Rzadko pisze się na temat reżyserek i ich osiągnięć w zakresie realizacji filmowych. W Polsce na temat dorobku pań reżyserujących filmy wykorzystujące motyw zaakcentowany w tytule w zasadzie nie pisze się wcale, nie licząc samego faktu wspomnienia o tym, iż kobiety takie filmy reżyserują. I jeśli na tle mężczyzn odwołujących się do przedstawiania świata heteroseksualnego ich dorobek rzeczywiście kształtuje się bardzo skromnie – w wyniku niewielkiej reprezentacji reżyserek w gronie filmowczyń/filmowców – to ich dorobek reżyserski obejmujący przedstawienie na taśmie filmowej homoseksualnej relacji kobiet wygląda już zdecydowanie lepiej. Szczególnie istotny przy tym okazuje się sposób, w jaki przedstawiają te relacje w filmie, na tle prób ukazania ich przez mężczyzn.
Artykuł ma na celu zasygnalizować skalę twórczości poprzez udostępnienie listy filmów – zapewne niekompletnej. Pozwoli ona jednak wyrobić sobie pewne wyobrażenie o reżyserskiej pracy kobiet. Może też stać się przyczynkiem do napisania bardziej wyczerpującego opracowania na ten temat.
W filmach reżyserowanych przez mężczyzn, kobiety w relacji homoseksualnej w większości przypadków traktowane są jako fetysz. Mężczyźni są na nich na tyle mocno skoncentrowani, iż często wciskają je choćby na kilka minut do swych filmowych opowieści. Szczególnie fetyszyzują relacje seksualne – kobiety muszą odegrać jakąś scenę seksu, prezentując się nago lub choćby odsłaniając piersi. W większości przypadków wątek kobiet mających się ku sobie okazuje się być dodatkiem, natomiast poświęcenie im filmu w całości jest już rzadsze.
W takich przypadkach często również „upycha” się jakiegoś mężczyznę, czyniąc jedną z bohaterek biseksualną lub też ulegającą mu, negując niejako fakt, iż jej orientacja psychoseksualna jako lesbijki winna być uszanowana i nie poddawana tego typu absurdalnym pomysłom mężczyzn, które wcześniej czy później łączą kobietę z mężczyzną.
Kiedy w końcu spróbujemy przyjrzeć się sposobom prezentowania kobiet w relacjach z innymi kobietami podejmowanym przez reżyserki, okaże się, iż starają się ujmować je najczęściej w inny sposób. Jeszcze raz potwierdza się, iż płeć osoby reżyserującej film, orientacja psychoseksualna, przekładają się na sposób widzenia filmowych bohaterek (jest tak najczęściej). To oczywiście nie powinno nas zaskakiwać, gdyż bagatelizowanie znaczenia płci i owej orientacji zazwyczaj kończy się stereotypowym postrzeganiem rzeczywistości, co przynosi negatywne skutki. Trudno w tym przypadku przebić się logice, po to aby uwidocznić różnice w podejściu i utrwalić pogląd o zachowaniach wynikających z różnych doświadczeń, gdzie wspomniane już płeć i orientacja przekładają się na zróżnicowane podejście. Dominuje tutaj oczywiście także kultura, w jakiej przychodzi funkcjonować ludziom – stąd takie, a nie inne podejście do zachowań i nazbyt częste eksponowanie homoseksualizmu kobiet w kontekście czegoś, co nieistotne.
Homoseksualizm kobiet nie jest szanowany. Traktowany jest poddańczo wizjom reżysera – mężczyzny. Choć reżyserująca biseksualna kobieta czasem także przyczynia się do nieposzanowania czegoś, w czym sama, jak przykładowi mężczyźni, nie jest osadzona w życiu ze względu na swoje preferencje.
Starając się przedstawić historię bohaterek, reżyserki często uwzględniają znaczenie warunków w jakich przychodzi funkcjonować kobietom, których historie przedstawiają. Stąd zdarzają się filmy, w których brak większej otwartości w zakresie eksponowania potrzeb – by funkcjonować swobodnie na sposób par heteroseksualnych.
Duża część filmów, jakie wyszły spod rąk reżyserek, to produkcje niskobudżetowe, realizowane poza studiami hollywoodzkimi, co przekłada się na większą swobodę przy prowadzeniu opowieści, ale jednocześnie przyczynia się do ograniczenia sukcesu produkcji na rynku. Dodatkowo, same w sobie doświadczają trudności z przebiciem się do widzów z samego faktu wyboru tematu, który prezentowany jest na taśmie filmowej. Ogólnie rzecz biorąc, analiza twórczości reżyserek kreujących opowieści o kobietach połączonych ze sobą uczuciem wymagałaby jednak innego podejścia; podejścia, które dałoby możliwość uzyskania wniosków, w oparciu o które możliwe byłoby przedstawienie charakteru tej niszowej w zasadzie działalności reżyserek – na tle zdominowanego przez heteroseksualne relacje rynku filmowego. Prowadziłoby to do podkreślenia różnic, które, jak już wspominałam, choć zaskakiwać nie powinny, to jednak w końcu mogłyby być traktowane z szacunkiem, przekładając się na odejście od pewnych nieprzemyślanych działań grupy większościowej, kreującej obraz mniejszości przez pryzmat własnych preferencji, kształtujących się w oparciu o płeć i orientację, które tejże większości dotyczą, ale już niekoniecznie kobiet, które próbują przedstawiać obraz mniejszości w swych dziełach filmowych.
Artykuł poświęcony jest ukazaniu działalności reżyserek poprzez uwidocznienie produkcji, przy których pracowały i z odniesieniem do kobiecych relacji homoseksualnych. Ma więc wymiar popularyzacji tematu, przyczynienia się do zwiększenia widzialności zasług pań parających się reżyserią, sugerując samodzielne studiowanie ich dorobku i mając na uwadze porównanie ich pracy z mężczyznami chętnie sięgającymi po temat łączących się ze sobą uczuciowo kobiet. Aby jednak móc przystąpić do tego zadania, trzeba mieć dostęp do jakiejś listy nazwisk lub tytułów filmów, dlatego też przedstawiam je poniżej.
Jest to tylko przyczynek do tematu. Spróbowałam uchwycić skalę występowania danego zjawiska na tle innych w światowej kinematografii.
Lista prezentuje reżyserki, które przedstawiły w swych produkcjach filmowych relacje kobieta – kobieta; filmy, w których ta relacja dominuje lub okazuje się być ważnym wątkiem. Nie uwzględniłam seriali, nie licząc wyjątków, gdzie daną produkcję podzielono ze względu na długość materiału filmowego (przynosząc rezultat w postaci miniseriali).
Niektóre filmy były reżyserowane przez więcej niż jedną osobę. A same reżyserki stworzyły więcej niż jeden film tego typu, ale w różnych latach. Sama lista jest ułożona chronologicznie (nie odnosząc się jednak to takich szczegółów, jak miesiąc czy dzień premiery – co dawałoby danemu filmowi pierwszeństwo na liście w danym roku) i zapewne nie jest kompletna.
Układ listy:
Imię i nazwisko – tytuł filmu (w tym ewentualnie polski) – kraj produkcji – rok produkcji.
1. Leontine Sagan – Mädchen in Uniform (Dziewczęta w mundurkach) Niemcy 1931
2. Jacqueline Audry – Oliwia Francja 1951
3. Nouchka van Brakel – Een Vrouw als Eva Holandia 1979
4. Alexandra von Grote – Weggehen um anzukommen RFN 1982
5. Donna Deitch – Desert Hearts (Pustynia serca) USA 1985
6. Alexsandra von Grote – Novembermond RFN 1985
7. Léa Pool – Anne Trister Kanada 1986
8. Jill Godmilow – Waiting for the Moon Francja, USA, W. Brytania, RFN 1987
9. Geneviève Lefebvre – Le Jupon rouge (Czerwona spódniczka) Francja 1987
10. Sheila McLaughlin – She Must Be Seeing Thibges Kanada 1987
11. Beeban Kidron – Oranges Are Not the Only Fruit W. Brytania 1989 (miniserial)
12. Nicole Conn – Claire of the Moon USA 1992
13. Moira Armstrong – A Village Affair W. Brytania 1994
14. Nancy Meckler – Sister My Sister (Siostro, moja siostro) USA, W. Brytania 1994
15. Rose Troche, Guinevere Turner – Go Fish USA 1994
16. Marita Giovanni – Bar Girls (Bar dla kobiet) USA 1994
17. Caroline Huppert – Charlotte dite ‚Charlie’ Francja 1995
18. Fiona Cunningham-Reid – Thin Ice (Cienki lód) W. Brytania 1995
119. Maria Maggenti – The Incredibly True Adventure of Two Girls in Love (Niesamowicie prawdziwa historia dwóch zakochanych dziewczyn) USA 1995
20. Patricia Rozema – When Night Is Falling (Gdy zapada noc) Kanada 1995
21. Marta Balletbò-Coll – Costa Brava Hiszpania 1995
22. Josiane Balasko – Gazon Maudit (Kochanek czy kochanka) Francja 1995
23. Yan Cui – Chinese Chocolate Kanada 1995
24. Sharon Pollack – Everything Relative USA 1996
25. Julia Dyer – Late Bloomers USA 1996
26. Susan Streitfeld – Female Perversions (Kobiece Perwersje) Niemcy, USA 1996
27. Nicole Conn – Cynara: Poetry in Motion USA 1996
28. Cheryl Dunye – The Watermelon Woman (Arbuziarka) USA 1996
29. Kristine Peterson – Slaves to the Underground USA 1997
30. Alex Sichel – All Over Me USA 1997
31. Raquel Cecilia Harrington – Entwined USA 1997
32. Lisa Cholodenko – Hight Art (Sztuka wysublimowanej fotografii) USA, Kanada 1998
33. Jeanne Crépeau – Revoir Julie Kanada 1998
34. Angelina Maccarone – Alles wird gut (Wszystko będzie dobrze) Niemcy 1998
35. Heidi Arnesen – Some Prefer Cake (Niektórzy wolą ciastka) USA 1998
36. Jeanette L. Buck – Out of Season USA 1998
37. Caryn Krooth – Jaded (Gwałt) USA 1998
38. Nisha Ganatra – Chutney Popcorn USA 1999
39. Anne Wheeler – Better Than Chocolate (Lepsze od czekolady) Kanada 1999
40. Jamie Babbit – But I’m a Cheerleader USA 1999
41. Lee Rose – The Truth About Jane (Prawda o Jane) USA 2000
42. Kaze Shindō – Love/Juice Japonia 2000
43. Sande Zeig – The Girl Francja, USA 2000
44. Samantha Lang – The Monkey’s Mask (Maska małpy) Australia, Francja, Japonia, Kanada, Włochy 2000
45. Jane Anderson, Martha Coolidge, Anne Heche – If These Walls Could Talk 2 (Gdyby ściany mogły mówić 2) USA 2000
46. Angela Evers Hughey – An Intimate Friendship USA 2000
47. Maggie Greenwald – What Makes a Family (Co tworzy rodzinę) USA 2001
48. Sylvie Verheyde – Combats de femme – Un amour de femme Francja 2001
49. Monica Stambrini – Gasoline Włochy 2001
50. Yu Li – Jin nian xia tian Chiny 2001
51. Helen Lesnick – A Family Affair USA 2001
52. Desiree Lim – Sugar Sweet Japonia 2001
53. Lauren Himmel – Treading Water USA 2001
54. Léa Pool – Lost and Delirious (Zagubione) Kanada 2001
55. Catherine Corsini – La répétition (Próba generalna) Francja 2001
56. Sharon Ferranti – Make A Wish USA 2002
57. Daniela Féjerman, Inés Paris – A mi madre le gustan las mujeres (Moja matka woli kobiety) Hiszpania, USA 2002
58. Kimberly K. Wilson – Maggie and Annie USA 2002
59. Sylvie Ballyot – Alice Francja, W. Brytania 2002
60. Lisa Gornick – Do I Love You? W. Brytania 2002
61. Kate Fitzgerald – In Passing USA 2002
62. Patty Jenkins – Monster USA 2003
63. Luane Beck – Intentions USA 2003
64. Lee Rose – An Unexpected Love (Niespodziewana miłość) USA 2003
65. Helen Lesnick – Inescapable USA 2003
66. Trish Doolan – April’s Shower USA 2003
67. Sara Millman – Robin’s Hood USA 2003
68. Rolla Selbak – Making Maya USA 2003
69. Franziska Meletzky – Nachbarinnen (Sąsiadki) Niemcy 2004
70. Lee Friedlander – Girl Play USA 2004
71. Youxin Yang – Feuille Chiny 2004
72. Ligy J. Pullappally – Sancharram Indie 2004
73. Faith Trimel – Black Aura on an Angel USA 2004
74. Sascha Rice – Mango Kiss USA 2004
75. Marta Balletbò-Coll – Sévigné Hiszpania 2004
76. Alice Wu – Saving Face (Zachować twarz) USA 2004
77. Valérie Mineto – Oublier Cheyenne Francja 2005
78. Aisling Walsh – Fingersmith (Złodziejka) W. Brytania 2005 (miniserial)
79. Angelina Maccarone – Fremde Haut (W obcej skórze) Austria, Niemcy 2005
80. Desiree Lim – Floored by Love Kanada 2005
81. Pratibha Parmar – Nina’s Heavenly Delights (Niebiańskie przysmaki Niny) W. Brytania 2005
82. Erin Greenwell – Mom USA 2006
83. Kirsi Marie Liimatainen – Sonja Niemcy 2006
84. Mia Salsi – Love & Suicide USA 2006
85. Katherine Brooks – Loving Annabelle (Kochałam Annabelle) USA 2006
86. Amanda Tremblay – The Book Club USA 2006
87. Connie Macatuno – Rome& Juliet Filipiny 2006
88. Susan Turley – Changing Spots USA 2006
89. Julia von Heinz – Was am Ende zählt Francja, Niemcy 2007
90. Karin Babinská – Pusinky (Buziaczki) Czechy 2007
91. Angelina Maccarone – Vivere (Życie) Holandia, Niemcy 2007
92. Zero Chou – Ci qing Tajwan 2007
93. Michelle Ehlen – Butch Jamie USA 2007
94. Jamie Babbit – Itty Bitty Titty Committee USA 2007
95. Céline Sciamma – Naissance des pieuvres (Lilie wodne) Francja 2007
96. Shamim Sarif – The World Unseen – (Niewidzialny świat) RPA, W. Brytania 2007
97. Dominique Cardona, Laurie Colbert – Finn’s Girl Kanada 2007
98. Kylie Eddy – This Kiss Australia 2007
99. Lisa Gornick – Tick Tock Lullaby USA 2007
100. Heather Tobin – To Each Her Own Kanada 2008
101. Zero Chou – Piao lang qing chun Tajwan 2008
102. Faith Trimel – Family USA 2008
103. Alison Reid – The Baby Formula Kanada 2008
104. Shamim Sarif – I Can’t Think Straight (Nie potrafię inaczej) W. Brytania 2008
105. Peng Lei – The Panda Candy Chiny 2009
106. Donatella Maiorca – Viola di mare Włochy 2009
107. Ellen Seidler, Megan Siler – And Then Came Lola USA 2009
108. Sophie Laloy – Je te mangerais Francja 2009
109. Lucía Puenzo – El niño pez (Tajemnicza dziewczyna znad jeziora) Argentyna, Francja, Hiszpania 2009
110. Nancy Kissam – Drool USA 2009
111. Wendy Jo Carlton – Hannah Free USA 2009
112. Monika Treut – Ghosted Niemcy, Tajwan 2009
113. Myriam Aziza – La Robe Du Soir Francja 2009
114. Laure Charpentier – Gigola Francja 2010
115. Lisa Cholodenko – The Kids Are All Wright (Wszystko w porządku) USA 2010
116. Alexandra Roxo – Mary Marie USA 2010
117. Fernanda Cardoso – Bloomington USA 2010
118. Nicole Conn – Elena Undone USA 2010
119. Cheryl Dunye – The Owls USA 2010
120. Ann Hui – Duk haan chau faan Hong Kong 2010
121. Liliana Paolinelli – Amar es Bendito Argentyna 2010
122. Wendy Jo Carlton – Jamie and Jessie Are Not Together USA 2011
123. Maryam Keshavarz – Circumstance Francja, USA, Iran 2011
124. Dee Rees – Pariah (Parias) USA 2011
125. Alexandra-Therese Keining – Kyss Mig (Pocałuj mnie) Szwecja 2011
126. Lisa Aschan – Apflickorna Szwecja 2011
127. June Thomas – 80 Egunean (80 dni) Hiszpania 2011
128. Dominique Cardona, Laurie Colbert – Margarita Kanada 2012
129. Virginie Despentes – Bye Bye Blondie (Żegnaj blondyneczko) Francja 2012
130. Heather Tobin – Route of Acceptance Kanada 2012
131. Aurora Guerrero – Mosquita y Mari USA 2012
132. Nicole Conn – A Perfect Ending USA 2012
133. Cheryl Dunye – Mommy Is Coming Niemcy 2012
134. Drew Denny – The Most Fun I’ve Ever Had with My Pants On USA 2012
135. Stacie Passon – Concussion USA 2013
136. Kate Johnson, Shauna MacDonald – Tru Love Kanada 2013
137. Anne Zohra Berrached – Zwei mütter (Dwie matki) Niemcy 2013
138. Anna Margarita Albelo – Who’s Afraid of Vagina Wolf? USA 2013
139. Madeleine Olnek – The Foxy Merkins USA 2013
140. Fina Torres – Liz en Septiembre Wenezuela 2013
141. Singrid Andrea Bernardo – Ang huling cha-cha ni Anita Filipiny 2013
142. Monika Treut – Von mädchen und pferden Niemcy 2014
143. Alex Martinez Kondracke – Girltrash: All Night Long USA 2014
144. Marina Rice Bader – Anatomy of a Love Seen USA 2014
145. Stewart Thorndike – Lyle USA 2014
146. Petra Clever – Happy End Hong Kong 2014
147. Desiree Akhavan – Appropriate Behavior USA, W. Brytania 2014
148. Melanie Laurent – Respire Francja 2014
149. Colette Bothof – Zomer Dania 2014
150. Urszula Antoniak – Strefa Nagości (Nude Area) Polska, Holandia 2014
151. Mari Asato – Gekijô-ban: Zero Japonia 2014
152. Alanté Kavaïté – The Summer of Sangaile Francja, Holandia, Litwa 2015
153. Sonia Sebastian – De chica en chica Hiszpania, USA 2015
154. Catherine Corsini – La Belle Saison Francja 2015
155. Natalia Leite – Bare USA 2015
156. Maria Sole Tognazzi – Io E Lei Włochy 2015
157. Marina Rice Bader, Dreya Weber – Raven’s Touch USA 2015
158. Kate Lane – Fear of Water W. Brytania 2016
159. Maura Anderson – Heartland USA 2016
160. Darya Perelay – I Love Her Hiszpania 2016 (w produkcji)
161. Red Morano – Lioness USA 2016 (w produkcji)
162. Marina Rice Bader – Ava’s Impossible Things USA 2016 (w produkcji)
