93. rocznica urodzin Betty Friedan
Dziś obchodzimy 93. rocznicę urodzin Betty Friedan, amerykańskiej feministki, pisarki i działaczki społecznej, jednej z kluczowych postaci ruchu kobiecego w Stanach Zjednoczonych.
Betty Friedan uchodzi za jedną z najbardziej znaczących feministycznych myślicielek drugiej połowy XX wieku. Jej książka „Mistyka kobiecości” (1963) uważana jest za iskrę, która dała początek drugiej fali feminizmu. Pozycja ta stała się bestsellerem i wywołała ogromne poruszenie wśród kobiet z klasy średniej, które po drugiej wojnie światowej sprowadzono do roli gospodyń. Jak znamienne jest to, że polskie tłumaczenie (recenzja na łamach CF) ukazało się dopiero w 2012 roku, prawie 50 lat po opublikowaniu oryginału, 6 lat po śmierci autorki.
Dzieło Friedan oparte zostało na kwestionariuszu, który autorka rozesłała swoim koleżankom z college’u 15 lat po skończeniu szkoły. Większość z nich miała być „szczęśliwie zamężna” i wychowująca dzieci na przedmieściach. Mimo to, z odesłanych ankiet wynikało, że koleżanki Betty czuły się sfrustrowane, nieszczęśliwe i właściwie można było je określić mianem „zdesperowanych kur domowych”.
Na czym w takim razie polegał ów nienazwany problem? Jakimi słowami kobiety próbowały go opisać? Czasami jakaś kobieta mówiła: „Czuję się w jakimś sensie pusta… niespełniona” albo: „Czuję się, jakbym w ogóle nie istniała”. Niektóre próbowały zapomnieć o udręce, sięgając po środki uspokajające. Czasami myślały, że problem dotyczy męża lub dzieci, albo że właściwie wystarczy tylko zmienić umeblowanie w domu, przeprowadzić się do lepszej dzielnicy, znaleźć sobie kochanka lub urodzić jeszcze jedno dziecko. Czasami szły do lekarza z objawami, których nie potrafiły opisać: „Czuję się zmęczona… potwornie złoszczę się na dzieci, złoszczę się tak bardzo, że aż mnie to przeraża… Czuję, że zaraz się rozpłaczę bez żadnego powodu”. (Pewien lekarz z Cleveland nazwał to „syndromem gospodyni domowej”.) / Betty Friedan, „Mistyka Kobiecości”
Tak dalej być nie mogło – potrzebna była rewolucja, do której Betty Friedan przyczyniła się jak mało kto. Zaczęła tłumaczyć kobietom, że nie należy gloryfikować życia rodzinnego i przede wszystkim prac domowych oraz zachęcała je do pracy, jak bowiem mówiła: „Jedyna droga dla kobiety, jak i dla mężczyzny, żeby się odnaleźć jako człowiek, wiedzie przez samodzielną, twórczą pracę”.
Książka Friedan okazała się bestsellerem: kupiły ją miliony Amerykanek. „Niektórzy ludzie myślą, że wzywam: Kobiety świata, zjednoczcie się, nie macie nic do stracenia oprócz swoich mężczyzn. To nieprawda. Nie macie nic do stracenia oprócz swoich odkurzaczy” – wyznała Friedan magazynowi „Life”, nawiązując do „Manifestu komunistycznego”, w którym Marks i Engels pisali, że proletariusze nie mają nic do stracenia prócz kajdan.
Friedan była niewątpliwie bardzo kontrowersyjną postacią: prawica oskarżała ją o uderzanie w wartości rodzinne, a czarnoskóre feministki o nadmierne skupianie się na problemach białych kobiet z klasy średniej – bell hooks zarzuciła jej, że praca wcale nie wyzwala, gdyż czarnoskóre kobiety pracowały od zawsze, a nadal były dyskryminowane. Friedan do końca życia walczyła o prawa kobiet: o prawo do aborcji, o równość na rynku pracy, zwiększenie udziału kobiet w polityce, a także o wpisanie równości płci do Konstytucji.
W 1966 roku Friedan została współzałożycielką, a potem pierwszą przewodniczącą Krajowej Organizacji na rzecz Kobiet (NOW), której celem było „wprowadzenie kobiet do głównego nurtu amerykańskiego społeczeństwa już teraz”.
Betty Friedan wyjaśnia jak na wyzwoleniu kobiet skorzystają mężczyźni:
