Pismo w sprawie materiału „Kino akcji” wyemitowanego w Wiadomościach TVP
W dniu 30. 09.2013 zespół Hollaback! Polska przesłał do:
– Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Komisji Etyki TVP S.A.
– prof. Ireny Lipowicz, Rzeczniczki Praw Obywatelskich; mł. insp. Krzysztofa Łaszkiewicza, Pełnomocnika Komendanta Głównego Policji do spraw Ochrony Praw Człowieka; Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz, Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania pisma w sprawie materiału „Kino akcji” wyemitowanego w Wiadomościach TVP w dn. 25.11.2013
Pisma sygnowały w imieniu swoich organizacji:
– Agnieszka Biela, Joanna Roszak – Ruch Hollaback! Polska
– Zofia Ragankiewicz – Ruch „Mamy Dość!”
– Dorota Warakomska – Stowarzyszenie Kongres Kobiet
– Bianka Siwińska, red. naczelna „Perspektywy”
– Urszula Nowakowska – Fundacja Centrum Praw Kobiet
– Anna Wołosik – Stowarzyszenie W stronę dziewcząt
– Kamila Kuryło – Codziennik Feministyczny
Poniżej zamieszczamy ujednoliconą wersję obu pism (do pierwszej grupy adresatów zwracamy się z prośbą o interwencję w sprawie dziennikarzy, drugą grupę adresatów prosimy o dodatkowe zwrócenie uwagi na działania policji w tej sprawie).
Szanowni Państwo,
Zwracamy się z prośbą o interwencję w sprawie materiału wyemitowanego w „Wiadomościach” TVP w dniu 25.11.2013 o godz. 19.30.
Materiał zrealizowany przez Leszka Dawidowicza przedstawia nagrane kamerą policyjne interwencje w warszawskim Śródmieściu. W tym interwencję związaną z usiłowaniem zgwałcenia na stacji Warszawa Powiśle. W materiale pokazana jest kobieta, którą przed chwilą usiłował zgwałcić nieznany mężczyzna. Jej twarz jest zamazana, nie na tyle jednak, by zasłonić siniaka i otarcie na jej czole. Widoczna jest cała postać, włosy, ubranie, głos pozostaje niezmieniony. Dziennikarz wyciąga rękę, by podstawić kobiecie mikrofon i złapać moment gdy ta, szlochając, relacjonuje przestępstwo. Za pośrednictwem tego materiału ok. cztery miliony osób (średnia widownia Wiadomości) usłyszały w jaki dokładnie sposób mężczyzna naruszył nietykalność cielesną tej kobiety. Materiał opatrzony został tytułem „Kino akcji”.
Naszym zdaniem zachowanie dziennikarza (autoryzowane później przez zespół Wiadomości, który dopuścił materiał do emisji), tj.: nachalne wkroczenie w sytuację relacjonowania traumatycznego zdarzenia przez kobietę, nagranie tego – w sytuacji gdy była w zbyt wielkim szoku by móc wyrazić (lub nie) na to zgodę – i wyemitowanie w sposób nie zapewniający kobiecie realnej anonimowości jest dodatkowym aktem przemocy wobec ofiary przestępstwa. Okoliczności przestępstw na tle seksualnym wymagają, by zapewnić ofierze poczucie bezpieczeństwa, spokoju i prywatności. Tymczasem obecność osób postronnych (ekipy telewizyjnej) i nagrywanie ofiary składającej zeznania narusza te potrzeby, w sposób mogący się przyczynić do wtórnej traumatyzacji ofiary. Brak zapewnienia realnej anonimowości lekceważy również prawo tej kobiety do prywatności. Jest to poważne naruszenie dziennikarskiej etyki, ale także podstawowej ludzkiej przyzwoitości.
Naszym zdaniem prezentacja tego materiału jest również kolejnym przejawem kultury gwałtu. Temat przemocy seksualnej jest prezentowany w klimacie ekscytującej sensacji, co widoczne jest również w tytule, który temu materiałowi nadano. Skupienie uwagi na ofierze usiłowania gwałtu zamiast na poszukiwaniu sprawcy sprawia, że ofiara przedstawiona jest nie jako osoba potrzebująca pomocy i ochrony, lecz jako jeden z problemów, z którymi muszą mierzyć się policjanci w swojej pracy – zaraz po uczestnikach pijackich awantur. Cały ten materiał, jego wydźwięk i sposób realizacji przyczynia się do bagatelizowania przemocy seksualnej wobec kobiet i przenoszenia odpowiedzialności ze sprawcy na ofiarę. Dzieje się to w trakcie gdy na całym świecie obchodzone są Dni Przeciwko Przemocy Wobec Kobiet. W odniesieniu do komunikatu wydanego w tej sprawie przez Rzecznika TVP S.A. Jacka Rakowieckiego w dniu 27.11.2013 oświadczamy, że przeprosiny w tej formie i zakresie uważamy za niewystarczające i skandaliczne w swoim przekazie. Komunikat niewystarczająco wyjaśnia kwestię zapewnienia anonimowości kobiecie prezentowanej w materiale, nie odnosi się też w żaden sposób do meritum sprawy, tj. tego że dziennikarz w ogóle nie powinien przysłuchiwać się zeznaniom kobiety, ani tym bardziej ich nagrywać i publikować. Autorzy komunikatu wydają się nie rozumieć niestosowności przygotowanego w taki sposób materiału: tworzenia sytuacji narażającej ofiarę na wtórną traumatyzację w celu poszukiwania sensacji medialnej i bagatelizowania zjawiska przemocy seksualnej. Nie wyciągnięto również żadnych konsekwencji wobec autora tego materiału, ani osób odpowiedzialnych za jego emisję.
Niezrozumiałe jest dla nas również zachowanie policji w tej sytuacji. Policjanci nie reagują na fakt, że dziennikarz nagrywa zeznania wstrząśniętej ofiary przemocy. Dziennikarz w widoczny sposób przepycha się do ofiary, wciska mikrofon pomiędzy nią, a przesłuchującego ją funkcjonariusza. Ofiarę przesłuchuje mężczyzna-policjant, w miejscu publicznym, w obecności ekipy telewizyjnej. Widoczne jest, że funkcjonariusze interweniujący w tej sprawie w żaden sposób nie zadbali o zabezpieczenie praw tej kobiety. Co istotne, niedługo zaczną w Polsce obowiązywać znowelizowane przepisy dotyczące ścigania przestępstwa zgwałcenia, a także sposobu przesłuchiwania ofiar przemocy seksualnej. Zmiany te mają m.in. na celu zniwelowanie ryzyka wtórnej traumatyzacji ofiar. Pojawia się pytanie – czy służby są gotowe do wdrożenia tych procedur, jeśli dzisiaj szeregowi policjanci nie zabezpieczają w podstawowy sposób praw ofiar?
Zwracamy się z prośbą o przyjrzenie się tej sprawie i ocenę zachowania zespołu „Wiadomości” i interweniujących policjantów pod kątem przestrzegania praw człowieka przysługujących zaprezentowanej w materiale kobiecie i wyciągnięcie odpowiednich konsekwencji w ramach przysługujących Państwu kompetencji. Jednocześnie zwracamy się z prośbą o wypracowanie i wdrożenie odpowiednich procedur współpracy policji z mediami, tak by w przyszłości w należyty sposób zabezpieczać prawa osób poszkodowanych przestępstwami.
