Doceń nas! Sprawiedliwa płaca za pracę w Nikaragui
„Nie musisz już dłużej spuszczać wzroku i czekać, aż mężczyzna powie ci, co masz robić; teraz same podejmujemy własne decyzje oraz dzielimy zadania i obowiązki z naszymi partnerami” – komentuje Adilia Amador Sevilla z Achuapa w Nikaragui, jedna z beneficjentek dofinansowania kooperatywy, gdzie wcześniej kupowała krowy i kury. Obecnie pracuje w sklepie spółdzielczym, który oferuje szeroki zakres produktów wykonanych przez kobiety.
Aktualnie w Nikaragui ma miejsce rozwój innowacyjności. Szereg spółdzielni opartych na kontraktach Fair Trade uwzględnia w kosztach produkcji (oleju sezamowego oraz zielonej kawy) element nieodpłatnej dotychczas pracy kobiet. Jest on postrzegany jako podtrzymujący produkcję i zapewniający stabilność, w związku z czym zasługuje na uznanie i wynagrodzenie. Zjawisko to jest wyjątkowe zwłaszcza w świecie, gdzie praca kobiet jest nieustannie niedoceniana, a ponadto odmawia się uwzględnienia jej jako ekonomicznego bytu pomimo kilku dekad feministycznych kampanii. Pieniądze zebrane przez spółdzielnie są przeznaczane na wspólne projekty mające na celu wzmocnienie sytuacji kobiet oraz na zwiększenie równowagi płciowej w społecznościach. Jak twierdzi Adilia, relacja między mężczyznami i kobietami ulega ciągłym zmianom.
W takim razie, jak doszło do tej inicjatywy?
Są trzy typy nieodpłatnej pracy wykonywanej głównie przez kobiety: praca dotycząca faktycznej produkcji (jak przebieranie owoców kawowca); praca, która pośrednio wpływa na produkcję (jak pranie ubrań roboczych); oraz praca w domu, która przyczynia się do utrzymania stabilności gospodarstwa oraz społeczności.
Innowacyjnym elementem tejże inicjatywy jest fakt, iż płatne nie są tylko dwa pierwsze rodzaje wykonywanej pracy, ale także trzeci rodzaj – praca kobiet w domu jest postrzegana jako kluczowa w utrzymywaniu stabilnej sytuacji w środowisku, gdzie może mieć miejsce uprawa w wymiarze produkcyjnym.
Początek tego przedsięwzięcia miał miejsce w 2008 roku, gdy spółdzielca Juan Francisco Paz Silva musiał odnowić kontrakt Community Trade (odpowiednik Fair Trade) na produkcję oleju sezamowego dla The Body Shop. Spółdzielnia oraz ETICO (etyczna firma handlowa blisko współpracująca ze spółdzielnią) miały bardzo silną politykę genderową i szukały sposobów wsparcia kobiet z pomocą tego kontraktu. Pomysł włączenia elementu nieodpłatnej pracy kobiet był prawdziwym objawieniem. Po ciężkich kalkulacjach, liczba 960 cordób (waluta Nikaragui) rocznie, czyli około 50 dolarów od 0,7 hektara została uznana za wystarczające uznanie i wynagrodzenie oddania kobiet na rzecz produkcji.
Powyższe wyliczenia oraz ich dodatek do kosztów został zaakceptowany przez The Body Shop, aczkolwiek potrzebował on uzasadnienia oraz większej liczby szczegółów dotyczących tego, za co faktycznie będą płacić. W wyniku tego, także inni kupcy kawy zgodzili się na podobne dodatki.
Środki uzbierane z nadwyżki ceny są przeznaczane na działania mające na celu wzmocnienie kobiet w społeczności – jak choćby programy nauki oszczędzania i korzystania z pożyczek, które wspierają prace rzemieślnicze, katering oraz przygotowywanie dżemów i win, które następnie są sprzedawane w sklepie spółdzielczym. Także programy edukacyjne odgrywają bardzo istotną rolę – zachęca się kobiety, by w kilkuosobowych grupach otwierały wspólne przedsiębiorstwa. Od początku rozwoju inwestycji do spółdzielni wstąpiło więcej kobiet aniżeli mężczyzn, wzrosła liczba projektów inicjowanych przez kobiety oraz odnotowano niesamowitą 100% stopę zwrotu pożyczek na rzecz kobiet.
Powyższe zmiany doprowadziły do wzrostu poczucia własnej wartości wśród kobiet, które obecnie mają większą odwagę, aby mówić oraz uczestniczyć w sprawach spółdzielczych. Kobiety czują się wreszcie bardziej cenione oraz są mniej bojaźliwe; wiele z nich podkreśla, że dopiero teraz mają głos. Nie czują się już, jakby były niewidzialne lub jakby były tylko własnością swoich mężów. Panuje wśród nich ogólne poczucie często wyrażane słowami „somos tomadas en cuenta” (Wreszcie jesteśmy doceniane, bierze się nas pod uwagę).
Decyzja o tym, aby doliczyć koszty jak dotąd nieodpłatnej pracy kobiet – uwzględniając także obowiązki domowe – w umowach określających koszty produkcji oleju sezamowego oraz kawy, wywarła znakomity wpływ na beneficjentki. Częściowo jest to spółdzielnia oparta na zasadach Fair Trade, gdzie najważniejsza jest solidarność i kolektywna odpowiedzialność. Jest to także przykład projektu nieograniczonego czasem, który jest reprezentatywnym aspektem zmian w strukturze kosztów pracy i jak dotąd został on pozytywnie przyjęty przez konsumentów/ki. To uznanie ma kluczowe znaczenie. Pomimo tego, iż inicjatywa ma miejsce na Globalnym Południu, czyli na samym początku łańcucha wartości, zasada trafia w równym stopniu do kobiet będących w podobnej sytuacji na całym świecie, których praca wykonywana w gospodarstwach domowych również nie jest doceniana.
Felicity Butler and Catherine Hoskyns
Tłumaczenie: Paulina Dziedzic
