„A” jak aborcja – słowniczek pojęć
Ilustracja Patricija Bliuj-Stodulska
Aborcja – przerwanie ciąży. Aborcję dzieli się na chirurgiczną, tj. taką, w której przerywanie ciąży jest wynikiem zabiegu, i farmakologiczną, polegającą na przerywaniu ciąży za pomocą środków chemicznych. W Polsce stosuje się głównie łyżeczkowanie, popularnie zwane „skrobanką”, które polega na rozszerzeniu szyjki macicy i usunięciu płodu za pomocą podobnego do łyżeczki narzędzia. Za granicą ta metoda została zastąpiona mniej stresującą i dolegliwą dla kobiet metodą próżniową, polegającą na rozszerzaniu szyjki macicy i opróżnianiu macicy przy pomocy ręcznej lub elektrycznej pompki.
Aborcja farmakologiczna – bezpieczna, skuteczna i nieinwazyjna metoda przerywania ciąży we wczesnym stadium, stanowiąca alternatywę dla metod chirurgicznych. Przy aborcji medycznej (farmakologicznej) wykorzystuje się leki lub kombinacje tabletek, aby bez chirurgicznej interwencji spowodować przerwanie wczesnej ciąży (do 9. tygodnia). Najbezpieczniejszy i najbardziej skuteczny rodzaj medycznej aborcji wymaga użycia dwóch leków. Mifepristone i Misoprostol wywołują spontaniczne wydalenie ciąży z macicy.Badania wskazują, że medyczna aborcja może być bezpiecznie przeprowadzona w domu, jeśli tylko kobieta mieszka w pobliżu szpitala lub innego punktu pierwszej pomocy.
Doula – wykształcona i doświadczona – również w swoim macierzyństwie – kobieta, zapewniająca ciągłe, niemedyczne, fizyczne, emocjonalne i informacyjne wsparcie dla matki i rodziny na czas ciąży, porodu i po porodzie.
Doula aborcyjna – kobieta z dużą wiedzą na temat aborcji, która pomaga innym kobietom podczas procesu przerywania ciąży, czyli wtedy, kiedy często są pozostawione same sobie. Aborcyjna doula wspiera, informuje, współczuje, uspokaja i czuwa nad kobietą przeżywającą aborcję.
Antykoncepcja doraźna – „pigułka po”, „pigułka następnego dnia”. Ten rodzaj antykoncepcji polega na przyjmowaniu tabletki, zawierającej dawkę hormonów, która uniemożliwia powstawanie płodu: w zależności od faz cyklu „pigułka następnego dnia” opóźnia jajeczkowanie, utrudnia ruch plemników i komórki jajowej albo utrudnia zapłodnienie komórki jajowej lub zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy. Tabletkę należy przyjąć nie później niż w ciągu 72 godzin od niezabezpieczonego stosunku.
Edukacja seksualna – programy edukacji seksualnej muszą zawierać rzetelne i zgodne ze współczesnym stanem wiedzy informacje na temat zapobiegania ciąży, metod i środków antykoncepcyjnych, ich skuteczności, wad i zalet. Muszą także wyczerpująco informować o sposobach uchronienia się przed zakażeniem wirusem HIV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Powinny być szczególnie wrażliwe na kwestię różnorodności tożsamości i orientacji psychoseksualnych oraz równości płci. Seksualność ma olbrzymi wpływ na życie ludzi, tak prywatne, jak i społeczne. Stereotypy dotyczące seksualnych ról kobiet i mężczyzn znajdują bezpośrednie odbicie w postrzeganiu ich społecznych ról. Rzetelna edukacja seksualna powinna również kształtować pozytywne nastawienie do seksu i seksualności, tzw. sekspozytywność.
In vitro – ang. in vitro fertilization – IVF, również: zapłodnienie in vitro, zapłodnienie pozaustrojowe. Metoda zapłodnienia, polegająca na doprowadzeniu do zapłodnienia komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych, poza ciałem kobiety.
Klauzula sumienia – szczególna regulacja prawna, na którą może się powołać personel medyczny: lekarki_rze, pielegniarki_rze, położne_i, które_rzy nie chcą podjąć działań niezgodnych ze swoim sumieniem. Mogą odmówić przeprowadzenia zabiegu aborcji, ale nie mogą powołać się na sumienie przy udzielaniu informacji o możliwości przerwania ciąży, jeśli istnieją wskazania medyczne. Mają też obowiązek skierować kobietę do innej_ego specjalistki_y w obrębie tej samej placówki. Klauzula sumienia nie dotyczy wypisania recepty na środki antykoncepcyjne czy skierowania na badania prenatalne. Klauzula sumienia dla farmaceutów nie występuje w dyrektywach UE ani w prawie polskim. Farmaceuci i farmaceutki, którzy_re powołują się na nią, odmawiając realizacji recept na środki antykoncepcyjne, łamią prawo.
Mifepristone i Misoprostol – leki używane przy aborcji farmakologicznej. Mifepristone blokuje wydzielanie hormonu progesteronu, który warunkuje utrzymanie ciąży. Bez niego przerywa się więź między zarodkiem a ścianą macicy i występują skurcze. Misoprostol natomiast wzmacnia skurcze, pomagając wydalić produkty ciąży z macicy. Leki te okazały się bardzo skuteczne, bezpieczne i dopuszczalne w użyciu w I trymestrze ciąży. Efektami ubocznymi tej metody aborcyjnej są skurcze oraz przedłużające się krwawienie – podobne do krwawienia menstruacyjnego. Częsty efekt uboczny stanowią mdłości, wymioty, biegunka. Ryzyko poważnych powikłań jest jednak wyjątkowo małe.
Poród fizjologiczny – poród przebiegający prawidłowo, zakończony rozwiązaniem drogami naturalnymi bez najmniejszej ingerencji medycznej.
Poronienie – wydalenie lub wydobycie z ustroju kobiety płodu, który nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, o ile nastąpiło to przed upływem 22. tygodnia ciąży (21 tygodni i 6 dni).
Prawa seksualne – seksualność jest integralną częścią osobowości każdej istoty ludzkiej. Jej pełny rozwój zależy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak: pragnienie obcowania, intymności, ekspresji uczuć, czułości i miłości. Prawa seksualne należą do uniwersalnych praw człowieka, bazujących na niezbywalnej wolności, godności i równości wszystkich istot ludzkich. W celu zapewnienia zdrowego rozwoju seksualności jednostek ludzkich i społeczeństw wszystkie społeczeństwa muszą uznawać, promować, szanować poniższe prawa seksualne i bronić ich wszystkimi środkami:
1. Prawo do wolności seksualnej.
2. Prawo do odrębności seksualnej, integralności oraz bezpieczeństwa seksualnego ciała.
3. Prawo do prywatności seksualnej.
4. Prawo do równości seksualnej.
5. Prawo do przyjemności seksualnej.
6. Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności.
7. Prawo do swobodnych kontaktów seksualnych.
8. Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących posiadania potomstwa.
9. Prawo do informacji seksualnej opartej na badaniach naukowych.
10. Prawo do wyczerpującej edukacji seksualnej.
11. Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej.
Pro-choice – pol. „za wyborem”, „na rzecz wyboru”. Określenie organizacji i ruchów społecznych, a także osób indywidualnych, uznających prawo kobiet do samostanowienia (decydowania o własnym ciele, seksualności i rozrodczości), opowiadających się m.in. za legalizacją aborcji i innymi prawami reprodukcyjnymi.
Prawa reprodukcyjne – termin wywodzący się wprost z terminu zdrowie reprodukcyjne, oznaczający wszelkie prawa związane ze sferą rozrodczości i seksualności człowieka. Zagadnienie zdrowia reprodukcyjnego znajduje odzwierciedlenie w regulacjach prawnych, które określa się mianem praw reprodukcyjnych. Prawa reprodukcyjne co do zasady obejmują takie zagadnienia, jak: edukacja seksualna, antykoncepcja (w tym sterylizacja), diagnostyka prenatalna, przerywanie ciąży, opieka okołoporodowa, sztuczne wspomaganie rozrodu (w tym zapłodnienie in vitro).
Sekspozytywność – nastawienie do ludzkiej seksualności, które traktuje wszystkie konsensualne (czyli odbywające się za zgodą wszystkich zaangażowanych stron) aktywności seksualne jako fundamentalnie zdrowe i przyjemne, zachęca do doznawania seksualnej przyjemności i poznawania swojej seksualności na drodze eksperymentowania.
Zdrowie reprodukcyjne – ang. reproductive health, termin powszechnie używany w dokumentach międzynarodowych, odnoszących się do problematyki zdrowia kobiet. Wbrew powszechnym wyobrażeniom, pojęcie zdrowia reprodukcyjnego kobiet nie wiąże się wyłącznie z okresem prokreacji, lecz jest istotnym elementem właściwej troski o zdrowie w ciągu całego życia kobiety. Zdrowie reprodukcyjne to stan pełnego dobrostanu w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagań, we wszystkich sprawach związanych z układem rozrodczym oraz jego funkcjami i procesami. Zdrowie reprodukcyjne oznacza zatem, że ludzie mogą prowadzić satysfakcjonujące i bezpieczne życie seksualne oraz że mają zdolność do reprodukcji, jak również swobodę decydowania o tym, czy, kiedy i ile chcą mieć dzieci.
