10 niezwykłych kobiet, które dowodziły powstaniom
Rewolucjoniści, tacy jak Che Guevara, przeszli do historii jako bohaterowie, dzięki kierowaniu powstaniami przeciwko ciemiężcy. Niestety kobiety, które stawiły czoło siłom większym niż Fulgencio Batista, zostały zapomniane przez historię. Przez wieki kobiety prowadziły powstania i rewolucje, które stawiały wyzwanie potędze Starożytnego Rzymu czy bogactwu Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
10. Yaa Asantewaa
Yaa Asantewaa, opisywana jako afrykańska Joanna d’Arc, była matką króla regionu Edweso – części byłego Królestwa Aszanti, obecnie Republiki Ghany. Urodzona około 1830 roku, była siostrą Kwasi Afrane Panin, który został wodzem Edweso, kiedy to Yaa była małą dziewczynką. Brytyjczycy prowadzili kampanię przeciwko imperium Aszanti z pobliskiego Złotego Wybrzeża zwiększając kontrolę nad rozległym terenem z kopalniami złota należącym dotychczas do plemienia.
Kiedy Aszanti zaczęli sprzeciwiać się brytyjskim rządom, gubernator Lord Hogson nakazał obalić Złoty Stolec – tron używany przez Aszanti jako symbol niepodległości. Aby wyegzekwować swój nakaz, Hodgson wysłał kapitana C.H. Armitage’a, aby ten zastraszył ludność Aszanti. Armite wędrował od wioski do wioski, katując zarówno dzieci jak i dorosłych w nadziei, że tortury pomogą mu zdobyć Złoty Tron. W efekcie, król Aszanti Nana Osei Agyeman Premeph I oraz pięćdziesięciu pięciu wodzów i członków rodu zostali zmuszeni do emigracji.
Krótko potem, 28 marca 1900, kapitan zgromadził pozostałych członków rodziny królewskiej i zażądał przekazania tronu. Yaa, jedyna kobieta obecna na zgromadzeniu, skierowała do Brytyjczyków swoje słynne przemówienie, w którym odmówiła płacenia Brytyjczykom podatków. Zaoferowała również, że chętnie wymieni swoją damską halkę na przepaskę każdego wojownika, który odmowi walki przeciwko tyranii imperium.
Przemowa wywołała jeszcze tego samego dnia Powstanie Aszanti, znane również jako Wojna o Złoty Stolec. Jako przywódczyni powstania, Yaa zdołała zgromadzić armię składającą się z 4 000 żołnierzy. Przez trzy miesiące Yaa z powiedzeniem oblegała brytyjski fort w Kumasi. Po tym, jak ponieśli liczne straty w ludziach już w pierwszych starciach, Brytyjczycy wezwali na pomoc posiłki z Nigerii w celu uporania się z kłopotliwą Yaą. Z pomocą nowocześniejszej technologii, taktyki spalonej ziemi i nagród pieniężnych dla zdrajców, królowa matka została aresztowana 3 marca 1901 roku. Zesłana na wygnanie, zmarła na banicji w wieku 90 lat.
9. Corazon Aquino
Corazon „Cory” Aquino była Filipinką, która w 1961 roku przewodziła pierwszemu od czasu japońskiej okupacji demokratycznie wybranemu rządowi Filipin. Urodzona w 1933, Corazon wyszła za Bengino „Ninoy” Aquino krótko po ukończeniu Mount St. Vincent College w Nowym Jorku. Nonoy Aquino był zdeklarowanym przeciwnikiem filipińskiego dyktatora, Ferdinanda Marcosa, który rządził państwem od 1965 roku. W 1972 Ninoy’a aresztowano i wtrącono na osiem lat do więzienia, po czym zesłano na wygnanie do USA. Ninoy został zabity w 1983 roku przez filipiński rząd, krótko po swoim powrocie do ojczyzny.
Ta brutalna egzekucja, w parze z pogorszeniem się gospodarki, pobudziła do działania opozycję Marcosa. Wzburzona morderstwem małżonka, Cory przejęła kierowanie opozycją mimo niebezpieczeństwa podzielenia losów swojego męża. W 1985 roku władze ukartowały wybory w celu zatwierdzenia rządów Marco. Z początku niechętna do udziału w wyborach, Cory w końcu zdecydowała się zgłosić swoją kandydaturę, po tym jak otrzymała milion podpisów wsparcia dla swojej kampanii.
Werbalnie zaatakowana podczas jednej z debat ze względu na swoją płeć i brak doświadczenia, Cory w przenośni pokazała Marcosowi środkowy palec zgadzając się z nim, że „nie ma doświadczenia w oszukiwaniu, kłamaniu społeczeństwa, rabowaniu publicznych pieniędzy i mordowaniu politycznych przeciwników”.
W 1986 roku Marcos „wygrał” wybory przytłaczającą większością głosów. Zarówno senat USA jak i Kościół Katolicki oskarżyły dyktatora o oszustwo wyborcze, a sama Cory wezwała do pokojowych protestów, strajków i bojkotów. W efekcie powstał ruch zwany jako „Różańcowa rewolucja”, w której wzięli udział zarówno zakonnice jak i całe rodziny (również dzieci). Usiłując odzyskać kontrolę nad ludnością, Marcos rozkazał swojej armii strzelać do pokojowo protestujących ludzi. Żołnierze odmówili wykonania rozkazów – wielu z nich wystąpiło z wojska lub też wróciło do swoich baz.
Pod koniec lutego dyktatora zmuszono do ucieczki, a Corazon Aquino została prezydentką rządu wyłonionego w demokratycznych wyborach.
8. Laskarina Bubulina
Laskarina Bubulina była grecką dowódczynią, która walczyła przeciw Turkom podczas zwycięskiej Wojny o Niepodległość Grecji. Laskirina urodziła się w maju 1771 roku, podczas jednej z wizyt swojej matki w więzieniu w Konstantynopolu. Dziewczynka była córką greckiego komandora, wtrąconego do więzienia i oddzielnego od swojej ciężarnej żony podczas jednego z nieudanych zamachów stanu przeciwko Imperium Osmańskiemu.
Po śmierci ojca, Laskarina przeprowadziła się wraz z matką na wyspę Spetses. Tam też dwukrotnie wyszła za mąż, dwukrotnie zamożnie. Używając pieniędzy pozyskanych ze swoich związków, Laskarina zdołała wybudować cztery statki, wliczając w to Agamemnin – jeden z najdłuższych okrętów swoich czasów. Bubulina była jedyną kobietą przyjętą do Filiki Etaria, greckiego ruchu rewolucyjnego planującego zamach stanu przeciwko Turkom. 13 marca 1821 roku, dwanaście dni po tym jak organizacja rozpoczęła Wojnę o Niepodleglość, Laskarina podniosła pierwszą rewolucyjną flagę nad swoją rodzinną wyspą Spetses.
3 kwietnia wyspa Spetses dołączyła do rewolucji, a wkrótce przyłączyły się również wyspy Hydra i Psara. Dowodząc już ośmioma statkami, Laskarina dołączyła do oblężenia tureckiej twierdzy Nauplion. Następnie zaatakowała też fortece Monemwasia i Pylos – w ciągu zaledwie dwóch pierwszych lat zwycięskiej wojny, Laskarina wydała na wyzwolenie państwa greckiego prawie cały swój majątek.
Po tym jak Grecja podzieliła się na mniejsze frakcje, Laskarinę aż dwukrotnie aresztowano i w końcu wygnano na wyspę Spetses. Tam też umarła w efekcie strzelaniny, która wywiązała się podczas jednej z rodzinnych kłótni. Jednakże, nie ma cienia wątpliwości, iż bez statków, pieniędzy i dowództwa Laskariny rewolucja nie zakończyłaby się sukcesem.
7. Mawia, królowa arabska
Mawia była wojowniczą królową, która zmierzyła się z potęgą starożytnego Rzymu. Po śmierci swojego męża, króla Al Hawari, w obliczu braku męskiego potomka, Mawia została królową Saracenów mieszkających w południowej Palestynie i północnej części półwyspu Synaj ok. 375 r. W tamtym okresie Saraceni byli podporządkowani potędze Cesarstwa Bizantyjskiego.
Kiedy cesarz Walens zażądał od Mawii wysłania najemników do walki w nasilającym się konflikcie z Gotami, Mawia, chcąc zademonstrować swoje zdolności przywódcze, zbuntowała się przeciw rzymskiemu supermocarstwu. Rewolucja okazała się tak szybka i skuteczna, że porównuje się ją do niemieckiego Blitzkrieg.
Wojska Mawii szybko zaatakowały miasta na granicy Palestyny i Arabii – napadały i masakrowały Fenicję, Palestynę a nawet oddalony Egipt. Pustoszono rzymskie prowincje, a wojska rzymskie, wysłane w pospiechu, by zmierzyć się z Mawią, zostały albo ścięte z nóg lub zmuszone do ucieczki. W jednym z klasztorów na Synaj armia królowej zmasakrowała zakonników bez napotkania jakiegokolwiek oporu.
Dotkliwie pokonany cesarz Walens nie był w stanie powstrzymać wojowniczej królowej – zmuszono go do zawarcia pokoju na warunkach Mawii. Na biskupa rejonu powołano miejscowego zakonnika wybranego wcześniej przez Mawię, w rezultacie czego plemię zyskało więcej swobody. Córka królowej wyszła za mąż za jednego ze znaczących oficerów pracujących dla cesarza, przez co sama Mawia uzyskała dostęp do rzymskiej administracji.
6. Kittur Rani Chennamma
Kittur Rani Chennamma była indyjską królową, która zmierzyła się z Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską. Urodziła się w 1778 roku w małej wiosce Kakati. Już od najmłodszych lat interesowały ją jazda konna, łucznictwo i szermierka. W wieku piętnastu lat Chennamma wyszła za mąż za Mallasarja Desai, władcę Kittur – małego indyjskiego księstwa. W 1816 roku zmarł mąż Chennamma, a wkrótce potem zmarł również ich jedyny syn.
Chennamma, prawowita ale nieuznana władczyni Kittur, zdecydowała się na adopcję chłopca w celu przedłużenia linii męskiej. Niestety, aby zwiększyć kontrolę nad państwem, brytyjski rząd wraz z Kompanią Wschodnioindyjską postanowił wprowadzić doktrynę, która zabraniała bezpotomnym władcom i władczyniom adopcji dzieci – po śmierci władcy/czyni, teren miał stać się własnością Brytyjskiego Imperium.
Nie uznawszy adoptowanego dziecka jako prawowitego następcy tronu, władze Kittur pozostały pod wpływem potężnej Brytyjskiej Komapnii Wschodnioindyjskiej i komisarza regionu, Chaplina. Chennamma odmówiła uznania brytyjskich rządów i wraz z armią stawiła czoło brytyjskim siłom zbrojnym wkraczającym do Kittur.
W zaistniałej walce zginęły setki brytyjskich żołnierzy – pośród nich znalazł się Thackeray – nominowany przez Brytyjczyków na władcę Kittur. W efekcie, Imperium wysłało na pomoc posiłki z Mysore i Sholapur, by te otoczyły królową w twierdzy. Chennamma odpierała atak przez 12 dni, kiedy to zdrajcy dokonali sabotażu zapasów prochu strzelniczego. Po poniesionej klęsce Kittur Rani Chennamma więziono aż do jej śmierci w 1829 roku. Pomimo poniesionej klęski, Chennamma uznano za bohaterkę i w późniejszym czasie stała się symboliczną przywódczynią Ruchu Wolności.
5. Leymah Gbowee
Leymah Gbowee, wspólnie z innymi kobietami z Liberii, jest organizatorką pokojowego ruchu przyczyniającego się do zakończenia trwającej czternaście lat wojny domowej, w której zginęło ok. 250 tysięcy ludzi. W wyniku krwawej rewolucji mającej miejsce w latach 1980-1995, do władzy doszedł prezydent Charles Tylor. Wkrótce po wyborach Tylor zaczął wspierać czystki etniczne i defraudację, co z kolei przyczyniło się do rozwoju konfliktów w państwie i wybuchu w 1999 roku Drugiej Wojny Domowej – głośnej ze względu na swoje okrucieństwo i wcielanie do wojska dzieci.
Urodzona w Liberii w 1972 roku Leymah, szybko zaangażowała się w walkę z przemocą miotającą Liberią. Studiowała psychoterapię, aby pomagać dziewczętom i kobietom będącymi ofiarami gwałtu ze strony milicji oraz pracowała w targanej konfliktami Republice Kongo. W 2002 roku Leymah stanęła na czele kampanii pod nazwą „Masowa Akcja Kobiet Liberii na Rzecz Pokoju”, skupiającej kobiety o różnym pochodzeniu i wyznaniu. Kobiety te spotykały się w miejscach publicznych, by przez śpiew i modlitwy domagać się pokoju w kraju. Pikietując, poszcząc i grożąc strajkiem seksualnym, ryzykowały one życiem protestując przeciwko przemocy i domagając się od Charlesa Tylora zażegnania konfliktu.
Nacisk ze strony kobiet i potępienie ze strony innych państw spowodowały, że Tylor zdecydował się na rozpoczęcie w Ghanie rozmów pokojowych. W 2003 Tylora zmuszono do ustąpienia z urzędu i postawiono przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze w stan oskarżenia za zbrodnie przeciwko ludzkości. W wyniku demokratycznych wyborów w 2005 roku prezydentką została Ellen Johnson Sirleaf – pierwsza kobieta w dziejach Afryki pełniąca funkcję głowy państwa.
Leymah Gbowee została laureatką Pokojowej Nagrody Nobla w 2011 roku.
4. Hrabianka Emilia Plater
Hrabianka Emilia Plater urodziła się 13 listopada 1806 roku w Wilnie, w rodzinie polskich patriotów. Kiedy Emilia była jeszcze dzieckiem, jej rodzice byli zmuszeni się rozdzielić, w rezultacie czego Emilia nie poznała dobrze swojego ojca – hrabiego. Dziewczyna nauczyła się używać broni białej od swoich kuzynów i została dobrą szermierką. Pod koniec 1830 roku wieści o powstaniu listopadowym dotarły do Wilna i skłoniły grupę mieszkających tam Polaków do organizacji ich własnej rewolucji. Niestety, Emilia nie mogła brać udziału w spotkaniach polskich patriotów ze względu na swoją płeć.
Aby wziąć udział w rewolucji Plater ścięła długie włosy i przebrała się w mundur. Na własny koszt zgromadziła oddział pięciuset litewskich żołnierzy. 30 marca 1831 roku jej oddział stoczył walkę z rosyjskim oddziałem konnym, po czym 2 kwietnia pokonał oddział rosyjskiej piechoty.
Emilia i jej wojsko dokonali nie lada wyczynu opanowując miasto Jeziorosy, a następnie przyłączyli się do oddziału Karola Załuskiego, innego rewolucjonisty. Wraz z Konstantym Parczewskim, Plater wykazała się w walce pod Kownem i Szawlami, zdobywając rangę kapitana. Emilia Plater zmarła 23 grudnia 1831 roku w wyniku ran poniesionych w trakcie walk.
3. Nanny, Królowa Maronów
Nanny, której podobizna widnieje na jamajskim banknocie 500 dolarowym, przewodziła grupie niewolników i niewolnic walczącym przeciwko brytyjskiej opresji. Królowa Nanny urodziła się w niewoli w latach 80-tych XVII w. na Złotym Wybrzeżu – dzisiejszym terenie Ghany. W pewnym momencie swojego życia Nanny, pochodząca podobno z królewskiej rodziny, zdołała uciec z brytyjskiej kolonii na Jamajce i poprowadziła grupę niewolników i niewolnic w centralny, górzysty rejon wyspy. Wkrótce potem uformowała się społeczność byłych niewolników/c, którzy/e nazywali/ły siebie Maronami. Nanny Town, miasteczko założone w 1723 roku, było pierwszym i zdecydowanie największym ośrodkiem zamieszkiwanym przez Maronów. To właśnie z tego miasta Nanny dowodziła napadom na plantacje, mającym na celu uwolnienie przetrzymywanych tam niewolników/ce.
Rewolucja szybko zwróciła uwagę Brytyjczyków/ek. Przeprowadzono serię kampanii przeciwko kłopotliwym Maronom, a samą Nanny i jej ludzi zmuszono do akcji defensywnej. Wykorzystując naturalne walory obronne Jamajki, zabudowania Maronów konstruowano wysoko w górach i bardzo często posiadały tylko z jedną drogę dojazdową, przez co niewielkie grupy Maronów nauczonych przez Nanny sztuki kamuflażu były w stanie z łatwością wystrzelać atakujący żołnierzy brytyjskich.
Sama Nanny wielokrotnie była celem ataków: w 1730, 1731, 1732 i kilkakrotnie w 1794 roku. W rezultacie jednego z nalotów z 1794 roku, Brytyjczycy zdołali zdobyć osadę Maronów. Zmusiło to Nanny oraz ocalałych mieszkańców do ucieczki i założenia nowego obozu.
Chociaż Nanny i jej ludzie zmagali się z nieustannymi atakami i głodem, pod jej dowództwem zdołali pozostać silni i zjednoczeni przeciwko Wielkiej Brytanii. W latach 1739-40 Brytyjczycy podpisali traktat z Maronami, dzięki czemu Maroni zyskali prawo do 500 akrów ziemi. Nanny, jamajska bohaterka narodowa, zdołała ocalić zarówno kulturę jak i wolność swoich ludzi i jednocześnie stała się potężnym symbolem walki z niewolnictwem.
2. Toypurina
Toypurina to szamanka, która przeciwstawiła się kolonizacji ziemi swojego plemienia przez Hiszpanów. W 1771 roku, kiery Hiszpanie pojawili się po raz pierwszy, Toypurina miała 10 lat i na własnej skórze doświadczyła przemocy jaką Hiszpanie skierowali przeciwko jej plemieniu. W jednym z przypadków, po tym jak koloniści zażądali terenu pod budowę Misji Świętego Archanioła Gabriela, misjonarze zgwałcili żonę lokalnego wodza. W odpowiedzi na protest wodza zabito go, a jego głowę nabito dla przykładu na pal.
Po wybudowaniu Misji, Toypurina była świadkiem wabienia w jej mury ponad tysiąca rdzennych Amerykanów. Wszyscy oni były przekupieni lub zmuszeni do nawrócenia się na chrześcijaństwo. Konwertytów zamykano w Misji i często służyli jako siła robocza na roli.
Dorastając, Toypurina stała się wpływową uzdrowicielką i szamanką. W 1785 roku, Nicolas Jose – członek Misji i zarazem tubylec – skontaktował się z Toypuriną. Jose był zły na to, że Misja zakazała tradycyjnych tańców. Toypurina razem z Jose przygotowali spisek przeciwko Hiszpanom. Dołączył do nich brat Toypuriny, wódz plemienia Tongva, oraz wojownicy z ośmiu wiosek, których Toypurina przekonała do udziału w buncie.
Aby zmierzyć się z muszkietami i armatami Hiszpanów, Toypurina zaplanowała, iż najpierw zabije liderów hiszpańskiego Kościoła przy użyciu magii, przez co jej wojownicy z łatwością zmiażdżą linię obrony Hiszpanów. Po tym, jak w księżycową noc dziesiątki wojowników zdołało przedostać się w mury Misji, buntownicy popędzili do komnat księży, gdzie znaleźli dwa ciała leżące na podłodze bez ruchu – jak gdyby magiczne zaklęcia szamanki zadziałały i zdołały ich zabić. Szybko jednak okazało się, że to nie kapłani, a przebrani żołnierze, którym podstępem udało się zwabić tubylców w jedno miejsce. W mgnieniu oka rdzenni Amerykanie zostali otoczeni przez nadciągające posiłki.
Jak się później okazało, Hiszpanie dostali poufną informację o zaplanowanym ataku, a sama magia nie była skuteczną bronią. Dwa miesiące później, kiedy zaczął się proces przeciwko buntownikom, przywódcy powstania zwrócili się przeciwko Toypurinie, nazywając ją wiedźmą, która zdołała kontrolować ich przy pomocy czarów. Sama Toypurina podczas procesu wezwała swoich ludzi, aby walczyli z białym człowiekiem, który wtargnął na ich ziemię i ograbił z tradycji i nie bali się „hiszpańskich patyków ziejących ogniem”. Toypurinę skazano na wygnanie i prawdopodobnie zmuszono do przyjęcia chrztu w hiszpańskiej Misji, gdzie spędziła resztę swojego życia.
1. Margarita Neri
Meksykańska rewolucja rozpoczęła się 20 listopada 1910 roku i szalała nadal w latach 20-tych. Rewolucjoniści/stki usiłowali/ły obalić rządy dyktatora Porfirio Diaz Moriego i wprowadzić w życie konstytucję, która miała zapewnić lepsze życie klasie robotników rolnych. Konflikt okazał się krwawy – w jego rezultacie około 900 000 ludzi straciło życie. Liczne zniszczenia i straty w ludziach spowodowały, że obie strony konfliktu chętnie angażowały w walkę zarówno kobiety i dzieci,
Jedna ze skontrolowanych przez urząd USA armii, licząca 5 369 rewolucjonistów/ek, miała w swoich szeregach 1 256 kobiet i 554 dzieci. Podczas gdy dzieci przeważnie karmiły konie i gotowały, kobiety były zazwyczaj uzbrojone i walczyły ramię w ramię z mężczyznami. Pomimo nierównego traktowania i seksizmu, kobiety były nadal chętne pełnić ważną rolę w ewentualnym upadku Moriego. Żołnierki walczące po stronie rewolucjonistów/ek nazywane były ‘soldaderas’.
Prawdopodobnie najsłynniejszą ze wszystkich ‘soldaderas’ była Margarita Neri, która nie tylko walczyła w wojnie, ale również pełniła rolę dowódczyni. Pół-Holenderka, pół-Majanka ze stanu Quintana Roo, od 1910 roku dowodziła grupą ponad 1000 żołnierzy/rek, która szalała na terenie Tabasco i Chiapas szabrując, paląc i zabijając. Neri była tak skuteczna w rzezi anty-rewolucjonistów/ek, że gubernator stanu Guerrero, gdy dowiedział się o nadciągającej Neri, musiał zbiec z miasta ukryty w skrzyni. Pozostaje niejasnym czy Neri walczyła pod dowództwem Francisco Madero czy też samodzielnie, jednak wiadomo, że jej oddział i sama Neri przysięgająca własnoręcznie ściąć głowę Diazowi, stanowili prawdziwe zagrożenie dla rządu.
Mark Pygas / listverse.com Tłumaczenie: Emilia Wendykowska
